یکی از نگرانی‌های کشاورزان زمانی که گوجه‌فرنگی‌ها در آستانه رسیدن هستند، دیدن لکه روی برگ گوجه فرنگی است. آشکار شدن این لکه‌ها نشانه آغاز یک پروسه طولانی از ابتلا تا درمان است که هر مرحله هزینه‌های سنگینی بر دوش کشاورز می‌گذارند.
آیا شما به‌عنوان یک کشاورز یا گلخانه‌دار، انواع بیماری های گوجه فرنگی و راه‌های پیشگیری و درمان هر بیماری را می‌شناسید؟ اگر از آن دسته مزرعه‌داران بادقت و ریزبین باشید، قطعاً پس از سال‌ها کشاورزی علائم هر بیماری و راه‌های درمان آنها را می‌دانید؛ ولی اگر به اطلاعات بیشتری نیاز دارید در ادامه با ما همراه باشید.
علت تشکیل لکه روی برگ گوجه فرنگی
شاید لکه‌های روی برگ گوجه فرنگی اولین علامت از یک بیماری باشند و ما را از وجود قارچ‌ها و میکروب‌های بیماری‌زا مطلع کنند. هر بیماری لکه ویژه خود را ایجاد می‌کند و این‌طور نیست که همه لکه‌های روی برگ گوجه فرنگی مانند هم باشند.
انواع لکه های روی برگ گوجه فرنگی در مزارع ایران
در زمین‌های کشاورزی ایران پنج نوع بیماری بیشتر از بقیه بیماری‌ها سبب ایجاد لکه روی گوجه فرنگی می‌شوند. لکه موجی، لکه سیاه، لکه برگی، خال باکتریایی و شانکر باکتریایی چهار بیماری متعدد گوجه فرنگی در ایران هستند که هرکدام علائمی دارند و مشکلاتی را ایجاد می‌کنند.
بیماری لکه موجی گوجه فرنگی
قارچ Alternaria solani عامل ایجاد بیماری لکه موجی یا سوختگی زودرس (Early blight) در گوجه فرنگی است. زمانی که بوته‌های گوجه فرنگی به این قارچ آلوده می‌شوند، انگار می‌سوزند و سیاه می‌شوند. علائم ابتلا به قارچ آلترناریا ابتدا به‌صورت لکه‌های کوچک و تیره بر روی برگ‌های پایینی گوجه فرنگی ظاهر می‌شوند.
این قارچ خطرناک یکی از بدترین بیماری‌ها را در گوجه فرنگی ایجاد می‌کند؛ زیرا پس از ایجاد لکه روی برگ گوجه فرنگی به سراغ ساقه و محصولات می‌رود و آنها را نیز می‌سوزاند. در نتیجه به‌مرورزمان و در صورت عدم درمان تمام بوته‌های گوجه فرنگی مبتلا شده و در واقع پژمرده می‌شوند.
بیماری لکه سیاه یا لکه خاکستری گوجه فرنگی
قارچ Stemphylium Solani یکی از پاتوژن‌هایی است که بوته‌های گوجه فرنگی را بیمار می‌کند. این قارچ پس از آلوده کردن گیاه، لکه‌های خاکستری رنگ در برگ‌های گوجه فرنگی ایجاد می‌کند. لکه‌های پراکنده، کم‌رنگ و کوچک از علائم اولیه این بیماری هستند.
علائم ثانویه نیز به‌صورت لکه روی برگ گوجه فرنگی آشکار می‌شوند، با این تفاوت که لکه‌ها این بار حاشیه قهوه‌ای و مرکز روشن دارند. پس از مدتی محل این لکه‌ها سوراخ می‌شود و زردی و پژمردگی گیاه به‌مرور رخ می‌دهد.
بیماری لکه برگی سپتوریایی گوجه فرنگی
یکی دیگر از قارچ‌هایی که سبب تخریب و ایجاد بیماری در گوجه فرنگی می‌شود، قارچ Septoria Lycopersici است. این قارچ لکه برگی سپتوریایی را در برگ گوجه فرنگی ایجاد می‌کند. برگ‌های سطح پایین و مسن بوته قبل از هر ساختار دیگری علائم ابتلا به این قارچ را بروز می‌دهند.
لکه روی برگ گوجه فرنگی در بیماری لکه برگی همانند بیماری لکه موجی است و معمولاً با آن اشتباه گرفته می‌شود. این قارچ لکه‌های گرد متعدد با لبه‌های قهوه‌ای تیره، مرکز خاکستری و هاله‌ای زرد را بر روی برگ ایجاد می‌کند. این لکه‌ها با قطر تقریبی بین سه الی شش میلی‌متر قابل‌شناسایی هستند.
بیماری خال باکتریایی گوجه فرنگی
بیماری خال یا لکه باکتریایی در بوته‌های گوجه فرنگی به‌وسیله باکتری Xanthomonas Campestris ایجاد می‌شود. این باکتری به تمام قسمت‌های بیرونی گیاه یعنی برگ‌ها، ساقه و محصولات حمله کرده و آنها را درگیر می‌کند.
لکه روی برگ گوجه فرنگی در بیماری لکه باکتریایی به‌صورت لکه‌های مسطح، گرد و تیره آشکار می‌شود. برگ‌هایی نیز که به‌شدت آلوده می‌شوند حالت سوخته و کاملاً سیاه به خود می‌گیرند. علائم این بیماری شباهت زیادی با علائم بیماری‌های لکه موجی و لکه برگی دارند.
بیماری شانکر باکتریایی گوجه فرنگی
بیماری شانکر باکتریایی از آن دسته بیماری‌های گوجه فرنگی است که در صورت عدم درمان خسارت هنگفتی ایجاد می‌کند. عامل این بیماری یک باکتری به نام Clavibacter Michiganense است که در شرایط گرم و مرطوب به‌راحتی منتقل می‌شود.
علائم بیماری شانکر باکتریایی به‌صورت لکه‌های کوچک تیره همراه با هاله‌ای زرد در لبه برگ‌ها دیده می‌شود. این باکتری فقط به ایجاد لکه روی برگ‌های گوجه فرنگی بسنده نمی‌کند و به ساختارهای داخلی گیاه نیز نفوذ می‌کند. بیماری شانکر باکتریایی باعث تیره شدن ساقه و خشک شدن آن نیز می‌شود.
چگونه بیماری‌های لکه روی برگ گوجه فرنگی را درمان کنیم؟
زمانی که محصولات مزرعه در خطر هستند و ضرر مالی از پیش‌بینی‌های قریب‌الوقوع است، درمان بوته‌های گوجه فرنگی ساده‌ترین راه‌حل برای پیشگیری از این پیش‌بینی‌ها است. هر یک از بیماری‌هایی که روی برگ‌های گوجه فرنگی لکه ایجاد می‌کنند، درمان مختص خود را دارند.
درمان بیماری لکه موجی گوجه فرنگی
برای درمان لکه موجی گوجه فرنگی باید از قارچ‌کش‌ها استفاده کنیم. قارچ‌کش‌های دارای کلروتالونیل یا مس به‌خوبی می‌توانند عامل بیماری لکه موجی را از بین ببرند و گیاه را درمان کنند. کودهای حیوانی نیز گزینه خوبی برای درمان این گیاهان هستند.
درمان بیماری لکه سیاه گوجه فرنگی
باتوجه به اینکه عامل بیماری لکه سیاه نیز نوعی قارچ است برای درمان آن باید بهترین قارچ‌کش مؤثر را انتخاب کنیم. بردوفیکس یکی از قارچ‌کش‌های وسیع‌الطیف است و به‌خوبی بیماری لکه سیاه و انواع لکه روی برگ گوجه فرنگی را درمان می‌کند.
درمان بیماری لکه برگی سپتوریایی گوجه فرنگی
بیماری لکه برگی سپتوریایی ناشی از نفوذ قارچ به گیاه است، پس باید با استفاده از قارچ کش برای لکه برگی درمان شود. قارچ‌کش‌هایی مانند کلروتالونیل، بردوفیکس و قارچ‌کش‌های حاوی مس و بی‌کربنات پتاسیم بهترین گزینه‌ها برای درمان لکه برگی سپتوریایی هستند.
درمان بیماری خال باکتریایی گوجه فرنگی
عامل بیماری خال یا لکه باکتریایی، باکتری است؛ در نتیجه قارچ‌کش‌ها تأثیری بر درمان آن ندارند. برای درمان بوته‌های مبتلا به خال باکتریایی معمولاً از سم‌ها و محلول‌های آفت‌کش استفاده می‌کنند. سم‌ها و محلول‌های حاوی مس در درمان این بیماری مؤثر هستند.
درمان بیماری شانکر باکتریایی گوجه فرنگی
شانکر باکتریایی یکی از مخرب‌ترین بیماری‌های گوجه فرنگی است که می‌تواند ضررهای جبران ناپذیری به محصولات مزرعه وارد کند. در میان تمامی آفت‌کش‌ها، آفت‌کش‌های مانکوزب، اکسی کلرومس و فسگارد بهترین‌ها برای ازبین‌بردن عامل این بیماری هستند.
جلوگیری از ایجاد لکه روی برگ گوجه فرنگی
ما می‌توانیم با به‌کارگیری چند راهکار ساده به‌راحتی از انواعی از بیماری‌های گوجه فرنگی پیشگیری کنیم. این راهکارها سخت نیستند و برای هر فردی در هر نقطه‌ای از جهان نیز قابل‌دسترس هستند. برای مثال از جمله روش های پیشگیری از لکه موجی گوجه فرنگی می‌توان به ممنوعیت کشت دوساله اشاره کرد.
راهکارهای زیر برای پیشگیری از ایجاد لکه روی برگ گوجه فرنگی بسیار مؤثر هستند:
- تهیه بذرهای سالم
- تقویت خاک به‌وسیله کودهای مقوی
- سم‌پاشی منظم بوته‌ها
- آبیاری صحیح و به‌موقع
- ازبین‌بردن علف‌های هرز
- استفاده از حشره‌کش، قارچ‌کش و آفت‌کش‌های مناسب
بهترین بذر و سم گوجه فرنگی را از کجا تهیه کنیم؟
استفاده از بذر و نشا سالم گوجه فرنگی بهترین راه برای داشتن محصولات باکیفیت و همچنین به دست آوردن سود هنگفت هستند. کودها و آفت‌کش‌های اورجینال نیز برای تقویت خاک و گیاه و ازبین‌بردن عوامل بیماری‌زا کمک بزرگی به شما هستند.
گوجه یار تمامی موارد ذکر شده را برای شما مزرعه‌داران و گلخانه‌داران عزیز به ارمغان آورده است. اگر به‌تازگی نیز می‌خواهید یک گلخانه تأسیس کنید، کارشناسان ما راه و چاه را به‌خوبی برایتان روشن می‌کنند و در این مسیر همراه شما هستند.
سخن پایانی
لکه روی برگ گوجه فرنگی علل مختلفی دارد و توسط قارچ‌ها و باکتری‌های مختلفی ایجاد می‌شود. عامل بیماری‌های لکه موجی، لکه سیاه و لکه سپتوریایی در گوجه فرنگی قارچ بوده و عامل بیماری‌های خال باکتریایی و شانکر باکتریایی در گوجه فرنگی، باکتری است.
سؤالات متداول
- کدام بیماری‌ها مخرب‌ترین‌ها بیماری در مزارع گوجه فرنگی هستند؟
بیماری لکه موجی و بیماری شانکر باکتریایی
- برای درمان بیماری‌های گوجه فرنگی ناشی از قارچ از چه چیزی استفاده می‌کنیم؟
از قارچ‌کش‌هایی مانند کلروتالونیل، بردوفیکس، مانکوزب، اکسی کلرومس، فسگارد و…
- کدام راهکارها برای جلوگیری از بیمار شدن گوجه فرنگی کاربرد دارند؟
استفاده از بذرهای سالم، اطمینان از سالم بودن خاک و ازبین‌بردن گیاهان بیمار
